Τί θα πεί ο κόσμος;
Ο άνθρωπος,μετά την πτώση,αδύναμος πλέον μπροστά στην εχθρική φύση,αμέσως αισθάνθηκε την ανάγκη να δημιουργήσει μικρές και αργότερα μεγαλύτερες κοινωνίες,προκειμένου να απολαύσει τα πλεονεκτήματά της,που ήταν η σιγουριά,η ασφάλεια,η αλληλεγγύη,η αλληλοβοήθεια κ.α. Καθώς,όμως,εξελισσόταν αυτή η κοινωνικότητα άρχιζαν να ξεπροβάλλουν και κάποια μειονεκτήματα.Εδώ, θα ασχοληθούμε με ένα συγκεκριμένο που αναπτύχθηκε δειλά-δειλά,υποχθόνια θα'λεγα,ώστε κανείς δεν κατάλαβε πως τελικα μπήκε στη ζωή μας,παίζοντας σημαντικότατο ρόλο.Μια χιλιοειπωμένη πρόταση,που σίγουρα όλοι έχουμε εμπεδώσει από την τρυφερή παιδική ηλικία: <<Τι θα πει ο κόσμος;>>
Θυμάμαι όταν ήμουν έφηβη,και πιστεύω όπως κάθε νέος που χαρακτηρίζεται για την επαναστατική εσωτερική φλόγα,στο άκουσμα αυτής της πρότασης έβγαζα φλύκταινες.Με βασάνιζε,με ενοχλούσε καθημερινά καθώς την άκουγα από το στόμα των γονιών μου.Αδυνατούσα να καταλάβω ποιό λόγο είχε ο κάθε τρίτος να παρακολουθεί τις καθημερινές μου ασχολίες.Με ποιό δικαίωμα ο κόσμος μπλεκόταν στη δική μου ζωή και αναιρούσε κάτι που ο Θεός μας έδωσε,το αυτεξούσιο της πορείας μου.
Το πόσο διαχρονική δύναμη έχει αυτή η προτασούλα το καταλαβαίνουμε από το παρακάτω απόσπασμα μιας επιστολής που έστειλε κάποιος νέος στον Άγιο Θεοφάνη τον Έγκλειστο,περίπου 200 χρόνια πριν.Αναφέρει τα εξείς: <<Παρατειρώ στον περίγυρό μου,το πως αναγκάζουν και καταπιέζουν ο ένας τον άλλον.Κανένας δεν έχει τη δική του βούληση,κανένας δεν είναι ελεύθερος.Δεν τολμάς να ντυθείς όπως θα ήθελες,να φερθείς όπως θα ήθελες,να πεις ό,τι θα ήθελες,δεν μπορείς να ξεχωρίσεις από τους υπόλοιπους.Ό,τι κάνουν επιβάλλεται από έναν άγραφο νόμο,ένα νόμο στον οποίο υποτάσσονται,ένα νόμο,ωστόσο,που κανείς δεν ξέρει πώς καθιερώθηκε,μα ούτε και πώς να τον αποφύγει.”Τι θα πει ο κόσμος”,αυτός είναι ο νόμος.”Πώ θα φανώ καλός στον κόσμο;” ,ανάλογα πρέπει κι εγώ να συμπεριφέρομαι.Μ'αυτό τον τρόπο αλληλοβασανίζονται οι άνθρωποι και φοράνε μάσκες,ανάλογα πως τους θέλει το περιβάλλον και όχι όπως πραγματικά είναι.Ε! Να ποια είναι η ελευθερία μας! Εξωτερικά ελεύθεροι φαινόμαστε κι εσωτερικά δεμένοι χειροπόδαρα! Δεμένοι από τα πάθη μας και μάλιστα της καινοδοξίας και της ανθρωπαρέσκειας.>>
Η απάντηση του Αγίου ήταν: <<Οι διαπιστώσεις σου είναι σωστές.Δεν έχω να προσθέσω τίποτα.>>
Όταν,όμως,η ψυχή φορτωθεί από εμπειρίες,όταν η πλάτη φορτωθεί από χρόνια,ο επαναστάτης έφηβος,που μέχρι πριν λίγο κοίταζε την κοινωνία και ελάχιστα τον προβλημάτιζε η γνώμη της, αλλάζει τη σχέση του με τον κόσμο.Όχι απότομα,αλλα προοδευτικά,ασυναίσθητα...Καταλήγει δε να είναι ένα πειστό αντίγραφο των προγόνων του και με τη σειρά του να ξεστομίσει τη γνωστή φράση στους δικούς του απογόνους,αφού πρώτα ο ίδιος γίνει δέσμιος της γνώμης του κόσμου και “στριμωχτεί” στο καλούπι των ψυχαναγκασμών,φορέσει το δικό του προσωπείο,που δεν επιδέχεται αποδοκιμασία.Ζωντανό παράδειγμα η συντάκτρια αυτού του άρθρου.Κλασική απάντησή μου στην προτροπή τη μητέρας μου να στρώσω το κρεβάτι μου μήπως ένας απρόσμενος επισκέπτης το βρει ανακατεμένο ήταν: <<Μα γιατί; αφού θα ξανακοιμηθώ.Στο δικό μου δωμάτιο θα μπει ο επισκέπτης;>>
Όταν,όμως,ήρθε η ώρα που ανέλαβα το δικό μου οικοκυριό ανάλωνα ατελείωτες ώρες καθαρίζοντας το καθαρισμένο σπίτι μήπως και σε μια ξαφνική επίσκεψη του ...κόσμου χαρακτηριστώ ως ανοικοκύρευτη.Αψηφώντας τα πληγωμένα (λόγω ψωρίασης) χέρια μου,που ενώ μάτωναν,εγώ επιμόνως βουτούσα στο νερό για να καθαρίζω και να ξανακαθαρίζω.Κάτι που ο... κόσμος δεν γνώριζε.Με το ίδιο κίνητρο,καθημερινά έπρηζα τα παιδιά μου να μαζεύουν τα παιχνίδια τους,που σκορπούσαν σ' όλο το σπίτι.Μα γιατί; Δεν ήταν ακαθαρσίες! Παιχνίδια ήταν,που δήλωναν την παρουσία νέας ζωής στο χώρο.Εδώ,ταιριάζει να αναφέρω τα εξείς λόγια του Αγίου Παϊσίου: <<Οι κοσμικοί κοιτάζουν την αυλή τους να είναι καθαρή.Το σπίτι μέσα δεν τους ενδιαφέρει αν έχει σκουπίδια.Ενώ οι πνευματικοί άνθρωποι κοιτάζουν το σπίτι μέσα να είναι καθαρό.Τους πνευματικούς δεν τους ενδιαφέρει τι θα πει ο κόσμος,γιατί ο Χριστός κατοικεί στην καρδιά τους,όχι στην αυλή.Μην κοιτάς τα έξω,την καρδιά σου να καθαρίσεις.>>
Και όχι μόνο αυτά.Κάποιες φορές έγινα κλώνος τη μητέρας μου και ένθερμη υποστηρικτής της φράσης,απευθύνοντάς τη στην έφηβη κόρη μου,όταν ένα απόγευμα την άκουσα από το μπαλκόνι να πλησιάζει με τι φίλες της.Τα γέλια τους ηχούσαν σ' όλο το τετράγωνο! <<Τι θα πει ο κόσμος,που σ' ακούει να χαχανίζεις έτσι; Οτι δεν σε αναθρέφω σωστά και ηθικά!>> της είπα με αυστηρότητα.Η φυσιολογική αντίδρασή της μ' έκανε να σκεφτώ και να ανακαλέσω τα λόγια μου.Μα,τι κακό έκανε,αλήθεια; Ήταν απλώς χαρούμενη από τη βόλτα της με τις συνομήλικες φίλες της,με αθώα αστεία και πειράγματα η μία στην άλλη.
Σε άλλες περιπτώσεις,ακόμα κι αν το κίνητρο των πράξεών μας κινείται σε καλοπροαίρετα πλαίσια,γεγονός είναι ότι ο κόσμος πάντα κάτι έχει να πει!
Όπως στην περίπτωση ενός φίλου,που ο Θεός με θαυματουργό τρόπο,τον ευλόγησε να αποκτήσει ένα παιδί. Ο άνθρωπος από την πολλή χαρά του,την ημέρα της βάπτισης του παιδιού,πρόσφερε πλούσια εδέσματα στη δεξίωση που ακολούθησε,τιμώντας τους καλεσμένους του.Κάποιος,λοιπόν,από τους καλεσμένους του είπε ευθρασώς: <<Τι μας πέρασες...; Για πεινάλες και πρόσφερες τόσα φαγητά;>>
Ύστερα απ' όλα τα αναφερόμενα ένα και μοναδικό ερώτημα γεννιέται.Πρέπει να μας ενδιαφέρει η γνώμη του κόσμου; Πρέπει να ζούμε φυλακισμένοι πίσω από μάσκες ή να κάνουμε χρήση του αυτεξούσιου και της ελευθερίας,που μας χαρίστηκε από το Θεο; Δεδομένης της διαμόρφωσης της κονωνίας,για να μπορέσουμε να απαντήσουμε σ' αυτά τα ερωτήματα πρέπει να διαλέξουμε σε ποιο...”στρατόπεδο” ανήκουμε.Δύο είναι τα στρατόπεδα: α.Των κοσμικων ανθρώπων,που η ζωή τους κινείται πάνω σ' έναν άξονα νόμων και κανόνων που οι ίδιοι έχουν παγιώσει. β. Των πνευματικών ανθρώπων που η πορεία τους διαγράφεται παράλληλα με τον άξονα των εντολών του Κυρίου μας.
Στην πρώτη περίπτωση ο άξονας ονομάζεται υποκρισία.Οι Πατέρες λένε πως υποκρισία είναι: η προσποίηση της φιλίας-μίσος κεκαλυμένο σε σχήμα φιλίας-έχθρα που εκδηλώνεται ως εύνοια- φθόνος που μιμείται το χαρακτήρα της αγάπης- υποκρισία είναι ο πλασματικός βίος των αρετών- η προσποίηση τη δικαιοσύνης- η απάτη πού έχει τη μορφή της αλήθειας- τα πάθη ντύνονται τις αρετές εξωτερικά μόνο και κυκλοφορούν.Και αυτό δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια εξαφάνιση του προσώπου γιατί ο άνθρωπος φοράει μάσκα και μάλιστα αλλάζει τη μάσκα ανάλογα με το περιβάλλον.Ο δε υποκριτής είναι σχιζοφρενής.Άλλα πιστεύει και άλλα πράττει! Άλλος είναι και άλλος φαίνεται! Ουσιαστικά είναι μια διχασμένη,αλλοτριωμένη προσωπικότητα! Τον νοιάζει το “φαίνεσθαι” κι όχι το “είναι”, το “δήθεν” κι όχι η πραγματικότητα.Επιδιώκει να δείχνει αυτό που δεν είναι κι αυτό τον κάνει αγχώδη,νευρικό,νευρωτικό,άρρωστο.Ο ίδιος βασανίζεται εσωτερικά και αργά ή γρήγορα φανερώνεται η υποκριτική του συμπεριφορά.
Αξίζει δε, να αναφέρουμε και κάποιες μορφές υποκρισίας,που πολλές φορές ούτε που μας περνούν από το μυαλό. 1.Η πολιτική (όχι αυτή που ασκείται στη διακυβέρνηση μιας χώρας),η συμπεριφορά που σκόπιμα επιλέγουμε να μας χαρακτηρίζει προκειμένου να είμαστε αρεστοί και αποδεκτοί. Μ' αυτήν συγγενεύει και το σαβουάρ βιβρ, δηλαδή η τυπική ευγένια. 2.Οι εκτρώσεις για τις οποίες κανείς δεν αντιδρά ενώ όλοι τρέχουν να σώσουν ένα πληγωμένο ζώο στην άκρη του δρόμου. Για να μην πω ότι για χάρη του τι θα πει ο κόσμος,η ανύμφευτη νέα σπεύδει να απαλλαγεί από το έμβρυο πριν μπει στο στόχαστρο η δήθεν ηθική της. 3.Η σημερινή “λυκοφιλία” με τις ψευτοφιλοφρονίσεις. 4.Οι έπαινοι και τα “γλυψίματα”. 5.Η πλάνη ότι λέγοντας πολλά βοηθάμε τον “εν ανάγκη” αδελφό,ενώ στην ουσία θρέφουμε την κενοδοξία μας προβάλλοντας τις “γνώσεις” μας ή τη “σωφροσύνη” μας. 7.Οι περίφημοι επικήδειοι λόγοι στις κηδείες για πρόσωπα που όσο ήταν στη ζωή δεν έχαιραν και ιδιαίτερα της εκτίμησή μας. 8.Τα κριτήρια με τα οποία διαλέγουμε επάγγελμα,σύζυγο,φίλους κ.τ.λ σήμερα. Φυσικά με περισσότερη υπεριφάνεια αναφέρουμε ότι έχουμε γιο γιατρό παρά υδραυλικό ή ότι συναναστρεφόμαστε την κονωνική “αφρόκρεμα”.
Αν αποφασίσουμε να στρατολογηθούμε σ' αυτή την κατηγορία,εύκολα αντιλαμβανόμαστε πως ο συνάνθρωπός μας γίνεται ο πιο σωστός κριτής των πράξεών μας.Ο πλησίον γίνεται η συνισταμένη,αλλά και η περιχαράκωση της ελευθερίας μας.Γιατί χωρίς αυτόν τίποτα δεν μας επιτρέπεται,αλλα και ούτε μας απαγορεύεται.Μόνο το ότι σεβόμαστε ή αδιαφορούμε για τον άλλο, αυτό μας χαρακτηρίζει ηθικό ή ανήθικο.Ο άλλος και η εκτίμησή του ειναι το κριτήριο.
Στη δεύτερη περίπτωση,όμως,που θέλουμε να ανήκουμε στους πνευματικούς ανθρώπους τι γίνεται; Πώς πρέπει να ενεργούμε; Ο Άγιο Παϊσιος,και πάλι,αναφέρει πως: <<...αν ο άνθρωπος δεν αρνηθεί το κοσμικό πνεύμα,δηλαδή να μην σκέφτεται “πως θα τον δουν” ή “τι θα πουν γι' αυτόν” και να ντυθεί την απλότητα,τότε δεν συγγενεύει με το Θεό και τους Αγίους! Όσο κανείς κινείται με απλότητα,τόσο στρογγυλεύει,γιατί φεύγουν τα εξογκώματα των παθών.Αλλιώς,ο άνθρωπος κοιτάζει να φτιάξει έναν ψεύτικο εαυτό.Γιαυτό ας κοιτάξουμε να αγγελοποιηθούμε.>>
Επειδή,όμως,οι δύο κόσμοι καλούνται να συνυπάρχουν,είναι πολλές οι φορές που οι πνευματικοί άνθρωποι οδηγούνται σε μια θεμιτή ή αθέμιτη (χωρίς να το πάρουν καλά-καλά είδηση) συγχώνευση με την κοσμική νοοτροπία,για διάφορους λόγους. Το κλασικό παράδειγμα και παλι η αρθρογράφος.Το να σταυροκοπηθώ περνώντας έξω από μια εκκλησία είναι αναμενόμενο (για την ώρα). Όταν,όμως,βρισκομαι σ' ένα κατάμεστο εστιατόριο με...κολονάτα ποτήρια,έτοιμη να απολαύσω ένα “γκουρμέ” πιάτο και ξεκινώ κάνοντας πρώτα το Σταυρό μου,ευχαριστώντας τον Κύριο γιαυτό,αποφεύγω να κοιτάζω γύρο μου μήπως και το βλέμα μου πέσει σε περίεργες γκριμάτσες αποδοκιμασίας. Γιαυτό και πάλι ο Άγιος Παϊσιος μας λέει ότι: <<Μερικές φορές και οι πνευματικοί άνθρωποι κινούνται επιφανειακά (φαρισαϊκα).Αυτοί δεν κοιτάζουν πώς θα πάνε στον Παράδεισο,αλλά πώς θα φανούν εδώ καλοί.Στερούνται όλες τις πνευματικές χαρές,ενώ θα μπορούσαν να ζήσουν από εδώ τον Παράδεισο.Έτσι μένουν γήινοι άνθρωποι.Προσπαθούν να ζήσουν μια πνευματική ζωή με κοσμικό τρόπο.Μέσα τους,όμως,είναι άδειοι,δεν υπάρχει Χριστός.Δυστυχώς,το κοσμικό πνεύμα έχει πολύ επιδράσει και στους πνευματικούς ανθρώπους.>>
Λαμβάνοντας υπ' όψιν όλα τα παραπάνω καταλήγω στις εξείς συμπερασματικές σκέψεις: Αν πορευόμαστε στη ζωή μας με γνώμονα τον Θείο Λόγο. Αν αντί για προσωπεία “φορέσουμε” την ειλικρίνεια. Αν πετάξουμε από πάνω μας την υποκρισία και τα παιδιά της,που είναι η ανθρωπαρέσκεια,η κενοδοξία,η περιαυτολογία,η ψευδοσεμνοπρέπεια (μην ξεχνάμε ότι πουθενά ο Κύριος δεν είπε τόσα “ουαί” όσα στους υποκριτές). Αν προσεγγίσουμε την αρετή της ταπεινοφροσύνης ώστε να πάψουμε να επιθυμούμε την εκτίμηση των ανθρώπων, παρά μόνο του Θεού. Τότε... Δεν θα χρειάζεται να δείχνουμε καλοί γιατί θα είμαστε πραγματικά καλοί. Δεν θα χρειάζεται να δείχνουμε σεμνοί γιατί θα είμαστε σεμνοί. Δεν θα χρειάζεται να φαινόμαστε ηθικοί γιατί θα ακτινοβολεί το πραγματικό ήθος. Δεν θα χρειάζεται να παριστάνουμε τους ευγενικούς γιατί το σαβουάρ βιβρ θα βγαίνει από μέσα μας ως φυσικό μας χάρισμα. Αλλωστε,μην ξεχνάμε: “Ο κόσμος πάντα θα έχει κάτι να πει!”
Α. Αντωνοπούλου
