ΘΕΙΑ ΠΡΟΝΟΙΑ – ΘΕΪΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ – ΠΕΠΡΩΜΕΝΟ
Αγαπητοί φίλοι και φίλες σκοπός της αποψινής ομιλίας μου δεν είναι να αναπτύξω βαθυστόχαστες φιλοσοφημένες θεωρίες πάνω σε πνευματικά θέματα, γιατί δεν πιστεύω ότι είμαι η κατάλληλη να το κάνω. Δεν ξέρω καν αν θα μπορέσω να απαντήσω σε τυχόντα ερωτήματά σας. Δεν ήμουν ποτέ καλή στην έκθεση ιδεών. Ο λόγος μου ήταν πάντα συνοπτικός και περιεκτικός. Μου αρέσει για να γίνομαι κατανοητή στον ακροατή μου, να χρησιμοποιώ παραδείγματα, προσωπικά βιώματα και εμπειρίες. Το ίδιο κάνω χρόνια τώρα προκειμένου να αποτρέψω «εαυτούς και αλλήλους» από το όποιο κακό και πάντα στο μέτρο των δυνατοτήτων μου.
Άλλωστε, στην τελευταία συγκέντρωσή μας της περσινής σεζόν, το καλοκαίρι, όταν ο πάτερ μας, μας ζήτησε να κάνουμε προτάσεις για τη φετινή σεζόν, η δική μου πρόταση ήταν η εξής : «Να μην δειλιάζουμε να μοιραστούμε με την υπόλοιπη ομάδα προσωπικές εμπειρίες γιατί μέσα από αυτές ίσως ωφεληθεί κάποια ψυχή. Αποφάσισα αυτή τη πρόταση να την κάνω πράξη. Ήθελα από καιρό να καταπιαστώ μ’ αυτό το θέμα γιατί με αγγίζει ιδιαίτερα.
Επικαλούμενη λοιπόν λόγια πνευματικών ανθρώπων και προσωπικά βιώματα, απλώς θα ήθελα να αποκαλυφθεί για άλλη μια φορά το μεγαλείο της πρόνοιας του Θεού.
Έχουμε συνδυάσει την πρόνοια του θεού με την μέριμνα του Κυρίου για την κάλυψη των βιοτικών μας αναγκών, όπως κάνει άλλωστε μέχρι και για το πιο μικρό πλάσμα πάνω στη γη. Είναι όμως έτσι;
Σύμφωνα με το λεξικό, Θεία Πρόνοια είναι η θεϊκή ενέργεια που, κατά τη χριστιανική διδασκαλία, κατευθύνει τον άνθρωπο και τον κόσμο σύμφωνα μ’ ένα σχέδιο σωτηρίας. Είναι η ενέργεια του τριαδικού Θεού στη φροντίδα και επιμέλεια για τη διακυβέρνηση και συντήρηση της δημιουργίας Του, προπαντός για τη ζωή και τη σωτηρία του ανθρώπου.
«Ο Θεός προνοεί ειδικά για κάθε άνθρωπο και καταστρώνει ειδικό σχέδιο για τη σωτηρία του, το οποίο είναι για κάθε άνθρωπο ξεχωριστό. Έτσι, του δίνει προσωπικά χαρίσματα και δυνατότητες τα οποία αν αξιοποιήσει ο άνθρωπος μπορεί να γίνει άγιος. Μάλιστα, ο θεός προνοεί το καλύτερο, το τελειότερο, το αγιότερο. Όμως, δεν του επιβάλλει την αγιότητα, του δίνει τα χαρίσματα, τις δυνατότητες και τον καλεί να συνεργαστεί ελεύθερα μαζί Του για να γίνει αυτό πραγματικότητα. Η επιλογή είναι του ανθρώπου, ο Θεός σέβεται απόλυτα την ελεύθερη βούλησή του».
Πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Κουρκουβάτης
«”το καντήλι” της ζωής σου δεν το κρατάει ο Θεός, αλλά σου το δίνει να το κρατήσεις εσύ στα χέρια σου και Εκείνος θέλει να σε βοηθήσει και να σε στηρίξει. Αν εσύ δεν προσέξεις, σκοντάψεις και πέσεις τότε το λάδι από το καντήλι θα χυθεί και το δοχείο θα σπάσει. Όμως γι’ αυτό δεν ευθύνεται η πρόνοια του Θεού, αλλά οι δικές σου επιλογές».
Μέγας Βασίλειος
«Στη θεία πανυπερτελειότητα όλα είναι γνωστά και πριν ακόμα γίνουν, αλλά και μέχρι το ατελεύτητο τέλος τους. Σε μας φαίνονται άγνωστα και τρεπτά και ακατάληπτα εξαιτίας των ποικίλων μεταβολών που προκάλεσε η πτώση του ανθρώπου, μαζί με την απρόσεχτη και ένοχη διαγωγή του. Αν και τα πάντα υπάγονται στη θεία πρόνοια και κηδεμονία, μεταβάλλονται ανάλογα με την περίσταση, το χρόνο, τον τόπο, τα πρόσωπα και την πολύπλευρη σατανική πανουργία. Κανένας παράγοντας δεν μπορεί να παρεμποδίσει ή να ακυρώσει την περιεκτική πρόνοια του Θεού για την κτίση του. Με τις δικές μας λανθασμένες ενέργειες μεταβάλλονται ανάλογα μόνο οι τρόποι της λειτουργίας των στοιχείων.
Το Θείο θέλημα, αν το αναφέρουμε κλιμακωτά, εμφανίζεται σε τέσσερις μορφές.
1. Είναι η θεία ευδοκία, το «κατ’ ευδοκίαν» θέλημα, αυτό δηλαδή που ο Θεός κατ’ εξοχήν θέλει.
2. Είναι η οικονομία, το «κατ’ οικονομίαν» θέλημα, κατά το οποίο πατρικά υποχωρεί ο Θεός για την αδυναμία μας.
3. Είναι η παραχώρηση, το «κατ’ παραχώρησιν» θέλημα, κατά το οποίο επεμβαίνει ο Θεός και παιδεύει και
4. Πολύκλαυστο είναι η εγκατάλειψη, το «κατ’ εγκατάλειψιν» θέλημα, όταν ο άνθρωπος ζει με αμετάβλητη σκληρότητα και αναισθησία και προκαλεί την εγκατάλειψη του από το Θεό.
Μέσω του θεοπρεπούς θείου θελήματος εφαρμόζεται και επικρατεί η πανσωστική θεία πρόνοια.
Ο Θεός επειδή προγνώριζε τα πάντα, μπορούσε να εμποδίσει την περιπέτεια που συνέβη στο άνθρωπο, αλλά αυτό θα ήταν κατάργηση της προσωπικής ελευθερίας του. Επειδή ακριβώς τη σεβόταν, άφησε την εκλογή και την προτίμηση στον ίδιο.
Σ’ αυτή την πολυστένακτη κατάντια που έφθασε ο άνθρωπος, αφού φυσικά χωρίστηκε από το Θεό, δεν απουσιάζει και η παγκάκιστη επιβουλή και επίδραση του σατανά, ο οποίος έχει εξουσία στην κοιλάδα του κλαυθμώνος αυτής της παροικίας μας, δικαίωμα που του παραχωρήσαμε εμείς όταν αποδράσαμε από τον Παράδεισο και τον ακολουθήσαμε.
Άρα, η θεία πρόνοια είναι η πανσωστική και συνεκτική διοίκηση και κηδεμονία του Θεού προς τα κτίσματά του, αισθητά και νοητά, παρόντα και μέλλοντα, στο παρόν και την αιωνιότητα. Μέσα στη θεία πρόνοια εντάσσεται και η εφαρμογή της θείας δικαιοσύνης που επεμβαίνει, οταν το παράλογο κυριαρχεί στην ανθρώπινη ζωή. Έτσι, η θεία δικαιοσύνη, σαν απόλυτη, το ανακόπτει για το γενικότερο συμφέρον του ανθρώπινου προορισμού. Κάθε τι που υπάρχει, είναι από την αρχή της δημιουργίας του προορισμένο για κάποιο σκοπό. Αυτό το θείο θέλημα δεν μπορεί να μεταβληθεί γιατί ο Θεός «τα πάντα εν σοφία εποίησεν».
Ο Θεός, «θέλων πάντας ανθρώπους σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν» προορίζει τα πάντα σύμφωνα με το κατ’ ευδοκίαν θέλημά του. Όταν ο άνθρωπος πλανηθεί ή αμελήσει το καθήκον του, αντί ο θεός να αλλάξει την απόφασή του, για το έλεος που του χάρισε, και να τον απορρίψει ως φταίχτη, επεμβαίνει με παιδευτικό τρόπο, για να τον οδηγήσει στη διόρθωση».
Γέροντας Ιωσήφ Βατοπεδινός
«Σ’ αυτό το σημείο χρειάζεται να ανοίξουμε μια παρένθεση για να αναφερθούμε σε μια άλλη διάσταση του θέματος που είναι η μοίρα, το πεπρωμένο.
Για τους αρχαίους Έλληνες η Μοίρα (= αυτή που μοιράζει) ήταν η θεότητα που αποφάσιζε, για την τύχη του κάθε ανθρώπου από τη στιγμή της γέννησής του μέχρι το θάνατό του. Η διδαχή για το «πεπρωμένο» προέρχεται από τη μουσουλμανική θρησκεία. Οι μουσουλμάνοι πιστεύουν στο ‘Κισμέτ’, στην ιδέα δηλαδή ότι ο Θεός ρυθμίζει απόλυτα τη ζωή του ανθρώπου, χωρίς να αφήνει στον ανθρώπινο παράγοντα κανένα περιθώριο συμμετοχής. Έτσι, όλα όσα συμβαίνουν στη ζωή, αποδίδονται στο Θεό. Όλα είναι προκαθορισμένα, γραμμένα στο βιβλίο του Θεού (εξού και η έκφραση «ήταν γραφτό του» !).Συνέπεια της αντίληψης αυτής είναι η μοιρολατρική στάση έναντι της ζωής. Εφ’ όσον όλα προέρχονται από το Θεό και τίποτε από τον άνθρωπο, τότε για τον άνθρωπο δεν υπάρχει κανένα περιθώριο προσωπικής και υπεύθυνης δράσης. Η απαισιόδοξη και μοιρολατρική αυτή αντίληψη, του «πεπρωμένου», όπως ήταν φυσικό, επηρέασε κι εμάς τους χριστιανούς Έλληνες που ζήσαμε μαζί με τους μουσουλμάνους για 400 ολόκληρα χρόνια.
Όμως, όπως προειπώθηκε, ο Χριστιανισμός, και ειδικότερα η ορθοδοξία δέχεται το «σχετικό προορισμό» του οποίου τα βασικά χαρακτηριστικά είναι τα εξής :
1. Ότι ο άνθρωπος διατηρεί και έχει σχετική ελευθερία. Ο άνθρωπος, μετά την «Πτώση» δεν έχασε όλα και σε απόλυτο βαθμό τα χαρίσματα του «κατ’ εικόνα». Χάρη στην επέμβαση του αγαθού Θεού, η απογύμνωση του μεταπτωτικού ανθρώπου από τα θεϊκά χαρίσματα δεν ήταν ολοκληρωτική.
2. Ότι η επίγεια και αιώνια ζωή του ανθρώπου εξαρτάται από τη συνεργασία Θεού και ανθρώπου. Η ζωή του ανθρώπου δεν εξαρτάται μόνο από το Θεό. Ο άνθρωπος και στη μεταπτωτική του κατάσταση έχει τις σχετικές ικανότητες και δυνατότητες (ελευθερία, θέληση, νόηση) για να οργανώσει και τελειοποιήσει τη ζωή του.
3. Ο Θεός γνωρίζει, αλλά δεν προκαθορίζει αυθαίρετα τη ζωή και τον προορισμό του κάθε ανθρώπου (σχετικός προορισμός). Ο Θεός, ως παντογνώστης, προγνωρίζει ολόκληρη τη ζωή του ανθρώπου, το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Αυτή η πρόγνωση, όμως, του Θεού δεν επηρεάζει,ούτε καταργεί την ελευθερία του ανθρώπου. Ο Θεός προγνωρίζει τη ζωή του ανθρώπου, όπως αυτή θα διαμορφωθεί και εξελιχθεί από την καλή ή κακή χρήση της ελευθερίας και των χαρισμάτων που θα κάνει ο άνθρωπος.
Αξίζει να αναφέρω το παρακάτω παράδειγμα : «Δύο τραίνα κινούνται στην ίδια γραμμή, αλλά με αντίθετη κατεύθυνση. Κάποιος ορειβάτης που βρίσκεται σε ψηλή κορφή, βλέπει τα δύο τραίνα που κινούνται αντίθετα και συμπεραίνει (προβλέπει) ότι σ’ ένα ορισμένο σημείο της γραμμής θα συγκρουστούν. Πραγματικά, ύστερα από λίγο τα δύο τραίνα συγκρούονται … Το ερώτημα λοιπόν είναι : Ποιος είναι υπεύθυνος για την σύγκρουση; Μήπως ο ορειβάτης, που (λόγω πλεονεκτικής θέσης) προείδε το δυστύχημα; ΟΧΙ βέβαια! Η σύγκρουση δεν οφείλεται στην πρόγνωση του ορειβάτη, αλλά στην αμέλεια των οδηγών ή άλλων αρμοδίων για την ασφαλή κίνηση των αμαξοστοιχιών».
«Επίσκοπος Αχελώου Ευθύμιος»
Αυτά με την παρένθεση περί του πεπρωμένου και επιστρέφοντας στο αρχικό μας θέμα της θείας πρόνοιας και επέμβασης.
Στη μέχρι τώρα πορεία της ζωής μου, υπήρξαν πολλές επεμβάσεις του Θεού. Θα αναφέρω όμως τις τέσσερις πιο σημαντικές κατά την γνώμη μου.
Ήμουν 16 ετών περίπου όταν μου συνέβη η πρώτη θεϊκή επέμβαση που συνειδητά αντιλήφθηκα. Ότι είχα αρχίσει να αντιλαμβάνομαι πως η χριστιανική πίστη δεν είναι μια σειρά εθιμοτυπικών διαδικασιών, αλλά κάτι βαθύτερο. Οπότε, έπρεπε να ξεκινήσω την χριστιανική μου πορεία, με τι άλλο; Με την πρώτη μου εξομολόγηση, που συνεχώς ανέβαλλα λόγω δειλίας και φόβου.
Αυτή η ανασταλτικότητα μου, που ενισχυόταν εκ του πονηρού, ανετράπη μια νύχτα, που επέτρεψε ο Θεός να βρεθώ ενώπιον μιας πανύψηλης μαύρης σκιάς με κέρατα. Στεκόταν επιβλητικά και ένιωθα ότι με παρατηρούσε, προκαλώντας μου τρομερό φόβο. Δεν ξέρω πως μπόρεσα και αποκοιμήθηκα εκείνο το βράδυ. Καταλαβαίνετε ότι το απόγευμα της επόμενης μέρας με βρήκε στο εξομολογητήριο.
Λίγο αργότερα, τελειώνοντας το λύκειο, πλημμυρισμένη από το άγχος της αβεβαιότητας του μέλλοντος ήρθε η δεύτερη θεϊκή επέμβαση. Ένα υπέροχο όνειρο. Είδα πως βρισκόμουν μόνη σ’ ένα όμορφο, ήρεμο μέρος με πάρα πολλά δέντρα και χωμάτινα μονοπάτια ανάμεσάτους, σαν ελαιώνας. Καθόμουν στο έδαφος, δίπλα σ’ ένα συρμάτινο φράκτη, πολύ θλιμμένη. Τότε με πλησίασε ο Ιησούς με την απλοϊκή μορφή που είχε πριν την Ανάσταση Του. Με ρώτησε : «Γιατί κλαίς; Δεν ξέρεις ότι Εγώ είμαι εδώ για σένα;» Άπλωσε το χέρι του και με σήκωσε. Αρχίσαμε να περιπλανιόμαστε στα μονοπάτια μιλώντας μου συνεχώς τόσο γλυκά και ήρεμα. Δεν Θυμάμαι τα λόγια του, όμως όταν ξύπνησα, μέσα στο μυαλό μου και στην καρδιά μου ήξερα ότι ο Θεός θα είναι πάντα δίπλα μου και πως όσο δεν τον εγκαταλείπω, δε θα με εγκαταλείψει.
Χρόνια αργότερα, στην προσπάθειά μου να βγω από μια δυσάρεστη κατάσταση πήρα μια απόφαση, μάλλον χωρίς να σκεφτώ καλά τις συνέπειες, και παρόλο που ο τότε πνευματικός μου είχε αντιρρήσεις. Καθώς δεν μπόρεσε να με αποτρέψει και ενώ εγώ είχα δρομολογήσει τα πράγματα, ήρθε ο Κύριος να επέμβει για άλλη μια φορά. Αρρώστησα αναπάντεχα, νοσηλεύτηκα και καθώς ένιωθα αδύναμη και ευάλωτη δεν μπόρεσα να υλοποιήσω την απόφασή μου. Ο πνευματικός μου, μου επιβεβαίωσε την σκέψη μου πως ο Θεός επενέβη γιατί είχε άλλα σχέδια για μένα, πάντα προς ώφελός μου.
Τέλος πιο πρόσφατα, κατηγορήθηκα από έναν αδελφικό μου φίλο ότι τον αδίκησα και πως όσο κι αν οι προθέσεις μου ήταν καλοπροαίρετες, του έκανα κακό. Σε μια έντονη συζήτησή μας μου είπε : «Τι ψυχή θα παραδώσεις;» και τότε κλονίστηκα, γιατί το να με αδικήσουν μπορώ να το διαχειριστώ, με τη βοήθεια φυσικά του πνευματικού μου και της προσευχής, αλλά το να αδικήσω κάποιον, έστω και αθέμιτα, μου είναι πολύ βαρύ. Γύρισα και του απάντησα : «Φίλε μου, εγώ δεν νιώθω ότι σε αδικώ. Αν όμως το κάνω , να το βρω από το Θεό.» Το λάθος μου ήταν ότι δεν είχα συμβουλευτεί τον πνευματικό μου πάνω στο θέμα. Όμως, στην προσευχή μου, ζητούσα από το Θεό να μου δώσει ένα σημάδι για να καταλάβω αν όντως είχα σφάλλει. Και το σημάδι φανερώθηκε. Λίγο καιρό μετά αδικήθηκα κατά τον ίδιο τρόπο, αλλά όχι αθέμιτα και καλοπροαίρετα.
Όπως βλέπετε, ο Θεός προκειμένου να μας συνετίσει, να μας βοηθήσει, να μας προφυλάξει ή να μας «χαϊδέψει» την ψυχή, χρησιμοποιεί χίλιες δύο μεθόδους. Κάποιες φορές κάνει τους ίδιους τους ανθρώπους όργανά του για να πετύχει το σκοπό του, τη σωτηρία μας. Είναι σίγουρο πως όλοι, κάποιες στιγμές έχουμε δεχτεί τη θεϊκή επέμβαση. Ίσως να μην έγινε αντιληπτή, κι αυτό γιατί τα «μάτια» της ψυχής δεν είναι πάντα ανοιχτά. Αν δεν ανοίξουμε αυτά τα μάτια πως θα μπορέσουμε να δούμε το μεγαλείο της Θείας Πρόνοιας που στοχεύει στη σωτηρία μας;
Εισήγηση στην παρέα του Αη-Γιάννη
Αγλαϊα Έ.
