Περί προγαμιαίων σχέσεων

Περί προγαμιαίων σχέσεων

Στις μέρες μας έχει επικρατήσει η άποψη ότι η σχέση δύο ανθρώπων που έχουν σοβαρό σκοπό, δηλαδή αποβλέπουν στο γάμο, πρέπει να ολοκληρώνεται με την ερωτική πράξη πριν από το γάμο. Έτσι οι περισσότεροι νέοι φτάνουν στην Εκκλησία για να ευλογηθεί από το Χριστό ο γάμος τους, αφού προηγουμένως έχουν ολοκληρώσει τη σχέση τους με τη μελλοντική σύζυγό τους. Πολλές φορές μάλιστα προηγούνται του γάμου δύο ή και περισσότερες ολοκληρωμένες σχέσεις, και όχι σπάνια η γέννηση παιδιού. Πολλές φορές μαζί με το γάμο γίνεται και η βάπτιση του παιδιού που γεννήθηκε πριν από το Μυστήριο του γάμου.
Οι σεξουαλικές σχέσεις χωρίς γάμο, - που δεν είναι πάντα προγαμιαίες, αφού πολλοί θιασώτες τους δεν παντρεύονται ποτέ – μια κατάσταση προσιτή στον καθένα, ανεξάρτητα από ηλικία, κοινωνική και οικονομική κατάσταση, έχει γίνει καθεστώς στην εποχή μας. Κινηματογραφικές ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, βιβλία, «επιστημονικές» θεωρίες, περιοδικά, σχεδόν όλοι πλέον, υποστηρίζουν την φυσικότητα, χρησιμότητα και αναγκαιότητα των ελεύθερων σχέσεων. Ο νέος που δεν έχει τέτοιες σχέσεις, λένε, κινδυνεύει ψυχικά και σωματικά, και αλίμονο αν προχωρήσουμε σε γάμο χωρίς πρώτα να γλεντήσουμε τη ζωή μας ή έστω, χωρίς να «δοκιμάσουμε» τον/την σύντροφό μας! Συζητιέται ακόμα και η εισαγωγή σχολικών μαθημάτων που θα προετοιμάζουν κατάλληλα γι’ αυτές, ώστε η ηδονή να συμβαδίζει με καλή υγεία. Όποιος, όπως η Ορθόδοξη Εκκλησία, δεν ακολουθεί αυτό το ρεύμα, χαρακτηρίζεται οπισθοδρομικός, εκτός τόπου και χρόνου, καταπιεστής, κομπλεξικός, εχθρός της ελευθερίας, της ζωής, της φύσης, του ανθρώπου, ακόμα και του Θεού!
Παράλληλα, από παντού μας προσφέρονται «σοφές» συμβουλές σχετικά με την επιτυχία στις διάφορες παραμέτρους των προγαμιαίων σχέσεων: πως θα ανακαλύψετε αν σας απατάει, πως θα τον κάνετε να ζηλέψει, πως θα τρέχουν όλοι (ή όλες) πίσω σας, πως θα κρατάτε αμείωτο το ενδιαφέρον, πως δεν θα μείνετε έγκυος, πως θα πάψετε να είστε έγκυος κ.λπ.
Έτσι, το μυστήριο του γάμου, η συζυγία, η οικογένεια, το παιδί, η παρθενία υποτιμώνται. Αντίθετα, γίνονται τρόπος ζωής και διαφημίζονται οι προγαμιαίες σχέσεις, η μοιχεία, η έκτρωση, τα αντισυλληπτικά. Με άλλα λόγια η ύλη, η σάρκα. Οι σύγχρονοι άνθρωποι, όπως τότε, επί της εποχής του Νώε, γίναμε σάρκες.
Πολλοί νέοι σήμερα, παρά την πληθωρική ελευθερία επικοινωνίας των δύο φύλων και τις χωρίς φραγμό σεξουαλικές επαφές, αισθάνονται πλήξη, κενό και τρομακτική μοναξιά, η οποία φθάνει μέχρι και την κατάθλιψη. Δυστυχώς, οι τόσοι και τόσοι «ερωτικοί σύντροφοι» δεν κατορθώνουν να διώξουν την ερημιά της ψυχής τους. Πολλοί είναι οι ψυχολόγοι, ψυχίατροι, παιδαγωγοί και κυρίως οι εξομολόγοι, που κατά τις επαφές με τους νέους αυτούς, διαπιστώνουν τα φοβερά ψυχικά τραύματά τους, τις ποικίλες νευρώσεις, τον μαρασμό, την αηδία και όλες τις παρενέργειες, που προκαλούνται στον χώρο της ψυχής από τις εφήμερες ερωτικές σχέσεις, που δυστυχώς πολλές φορές θέτουν την σφραγίδα τους σε ολόκληρη την μετέπειτα ζωή.
Στην εποχή μας έχει αφεθεί πλήρης ελευθερία στις σχέσεις των δύο φύλων και μάλιστα από πολύ νωρίς, με τον σκοπό να μην δημιουργούνται προβλήματα και προπαντός να αποφεύγονται τα λεγόμενα κόμπλεξ. Όμως τα κόμπλεξ αυτά όχι μόνο δεν περιορίστηκαν αλλά έγιναν περισσότερα και μεγαλύτερα.
Πολλοί είναι εκείνοι που διερωτώνται αν είναι αμαρτία η ολοκλήρωση της σχέσης πριν από το γάμο. Η απάντηση, σύμφωνα με τη διδαχή του Χριστού, η οποία δεν αλλάζει κατά τις εποχές, είναι οπωσδήποτε καταφατική. Εφόσον δεν έχει τελεστεί το μυστήριο του γάμου, η ερωτική πράξη είναι αμαρτία και – όσο κι αν είναι σκληρός ο λόγος – δεν διαφέρει καθόλου από την πορνεία. Το χειρότερο όμως είναι ότι στις μέρες μας υπάρχει τέτοια άμβλυνση των συνειδήσεων ώστε, οι προγαμιαίες σχέσεις όχι μόνο δεν θεωρούνται αμαρτία, αλλά κρίνονται σαν μια κατάσταση φυσιολογική και σχεδόν απαραίτητη εμπειρία προ του γάμου. Μερικοί προβάλλουν το επιχείρημα ότι εφόσον υπάρχει αγάπη σε μια σχέση δεν είναι δυνατόν να υπάρχει αμαρτία. Ξεχνούν ότι αυτή η «αγάπη» έχει ως ρίζα την αγάπη του εαυτού μας και την ηδονή. Το ένστικτο της σωματικής επιθυμίας το μόνο που επιδιώκει είναι η ικανοποίηση όσο πιο γρήγορα γίνεται. Άμεσα και επιτακτικά, τόσο που ούτε η φρόνηση ούτε η ευθύνη προλαβαίνουν να λειτουργήσουν. Είναι πολύ δύσκολο να πεισθεί ο άνθρωπος που πιστεύει μόνο σε ο,τι αισθάνεται, για το πόσο μεγάλη ζημιά φέρνει στην ψυχή η αμαρτία. Μόνο όταν οι συνέπειες της φανερωθούν με διάφορους τρόπους, υπάρχει η περίπτωση να έρθει σε συναίσθηση. Και βέβαια, ο Χριστός περιμένει πάντοτε τη μετάνοιά μας.
Η Εκκλησία διδάσκει ότι οι προγαμιαίες σχέσεις δεν βοηθούν σε μια αληθινή αγάπη. Όμως, αν κάποιοι νέοι άνθρωποι, από ανθρώπινη αδυναμία, βρεθούν σε μια τέτοια κατάσταση και καταφύγουν στον πνευματικό, ο πνευματικός με πολλή αγάπη τους δέχεται και τους συγχωρεί όταν μετανοούν, διότι η Εκκλησία είναι μητέρα. Δεν διώχνει κανένα, δεν θέλει να τιμωρεί κανένα. Η Εκκλησία αγαπάει πολύ και τα παιδιά αυτά τα οποία λόγω της ανωριμότητάς τους κάνουν πράγματα που δεν πρέπει να κάνουν. Τα δέχεται και τα βοηθάει να ξεπεράσουν αυτές τις καταστάσεις.
Ο ιερός Χρυσόστομος πολλές φορές προτρέπει τους γονείς να οδηγούν σε νεανική ηλικία τα παιδιά τους στον γάμο ώστε να φθάνουν στο μυστήριο αγνά και καθαρά. Λέει ο άγιος Ιωάννης: «τίποτε δεν στολίζει τόσο την ηλικία αυτή όσο το στεφάνι της σωφροσύνης και το να προσέλθει ο νέος στο γάμο καθαρός από κάθε ασέλγεια. Όταν η ψυχή δεν έχει σχεδιάσει την πορνεία πριν από το γάμο, και δεν είναι διεφθαρμένη, όταν ο νέος έχει γνωρίσει μόνο τη γυναίκα που ενώθηκε με το γάμο μαζί της, τότε και η γυναίκα του θα του είναι πολύ αγαπητή. Όταν οι νέοι βαδίζουν προς το γάμο με τέτοια προσοχή, τότε και οι έρωτες θα είναι θερμότεροι, και η συμπάθεια γνησιότερη και η αγάπη πιο καθαρή. Αλλά αυτό που γίνεται σήμερα δεν είναι γάμος, αλλά απλώς συναλλαγή χρημάτων και γλέντι. Διότι όταν ο νέος είναι διεφθαρμένος και πριν από το γάμο, και μετά το γάμο προσέχει πάλι ξένη γυναίκα, ποιο το όφελος από το γάμο;»
Ο μακαριστός γέροντας Παΐσιος έλεγε, με το ίδιο πατερικό πνεύμα: «καλό είναι ο αρραβώνας να μη διαρκεί πολύ, και ο νέος να προσπαθήσει, στο διάστημα που θα μεσολαβήσει μέχρι το γάμο, να βλέπει την κοπέλα σαν αδελφή του και να τη σέβεται. Αν αγωνισθούν και οι δύο φιλότιμα να διατηρήσουν την παρθενία τους, τότε στο μυστήριο του γάμου θα λάβουν πλούσια τη χάρη του Θεού».
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ρίχνει μεγάλη ευθύνη στους γονείς για τις σαρκικές αμαρτίες των παιδιών, διότι στην εποχή του τα παιδιά είχαν στενότερη σχέση με τους γονείς τους. Όμως και στην εποχή μας είναι μεγάλη η ευθύνη των γονιών, γιατί πολλές φορές οι γονείς σήμερα θεωρούν εντελώς φυσιολογικό να έχουν ολοκληρωμένες σχέσεις τα παιδιά προ του γάμου. Ιδιαίτερα από τη στιγμή που γίνεται ο αρραβώνας οι γονείς επιμένουν να συγκατοικήσουν οι αρραβωνιασμένοι. Υπάρχουν μάλιστα και περιπτώσεις που ο ίδιος ο πατέρας οδηγεί το γιό του στην αμαρτία, για να βεβαιωθεί πως είναι φυσιολογικός! Ενώ άλλοι προσφέρουν στα παιδιά τους ως δώρο γενεθλίων μια επίσκεψη σε πορνείο! Τι θα έλεγε άραγε ο άγιος Ιωάννης αν ζούσε στις μέρες μας;
Όταν ένας πνευματικός συζητά με ένα σημερινό νέο για το θέμα των προ του γάμου σχέσεων, ακούει διάφορα επιχειρήματα που δήθεν συνηγορούν στο ότι είναι φυσικό να υπάρχει ολοκληρωμένη σχέση πριν τελεστεί το μυστήριο του γάμου.
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα των νέων ανθρώπων είναι ότι πριν κάνει κάποιος την οριστική επιλογή της συντρόφου του είναι καλό να την έχει γνωρίσει από κάθε άποψη. Βέβαια η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. Η ερωτική πράξη δεν προσφέρει την πραγματική γνωριμία της συντρόφου, αλλά είναι μια ψευδαίσθηση που κρύβει την πραγματικότητα. Διότι δίνεται σχεδόν αποκλειστικά η βαρύτητα στο ερωτικό στοιχείο και όχι σε ολόκληρη την προσωπικότητα του ανθρώπου. Απόδειξη είναι ότι, παρά το γεγονός της ερωτικής πράξεως, αργότερα μέσα στο γάμο ανακαλύπτει κανείς χαρακτηριστικά του ή της συζύγου που ούτε καν είχε φανταστεί προ του γάμου.
Ο Αρχιμανδρίτης Γεώργιος Καψάνης λέει:
«Η Εκκλησία μας πίστευε πάντοτε ότι για να προχωρήσουν οι άνθρωποι σε μία πλήρη σωματική ένωση, πρέπει να εκπληρώνονται κάποιες σπουδαίες προϋποθέσεις. Και αυτό γιατί η σωματική ένωση είναι η στενότερη ένωση μεταξύ των ανθρώπων (και έσονται οι δύο εις σάρκα μίαν) και γιατί ο ένας άνθρωπος δίνει στον άλλο άνθρωπο ό,τι κρυφιώτερο και ό,τι ιερότερο έχει. Για να μπορέσει όμως ο ένας νέος να δώσει σε μια νέα ή μια νέα σε ένα νέο αυτό το ιερώτερο που έχει, πρέπει να υπάρχει πρώτον αληθινή αγάπη και δεύτερον η ευλογία του Θεού. Νομίζουν οι νέοι ότι έχουν αληθινή αγάπη•και άρα μπορούν να προχωρήσουν. Μα, αληθινή αγάπη δεν μπορείς να έχεις αν δεν πάρεις την ευθύνη του άλλου ανθρώπου. Εάν δεν αποφασίσεις να ζήσης μαζί του για όλη σου τη ζωή. Όσο δεν το αποφασίζεις αυτό, δεν παίρνεις την ευθύνη του άλλου ανθρώπου γιατί δεν είσαι βέβαιος ότι τον αγαπάς. Μα μπορεί κανείς να προχωρήσει σε μια τόσο υπεύθυνη πράξη, να ενωθούν δύο άνθρωποι, χωρίς την ευλογία του Θεού και της Εκκλησίας;»
Επιπλέον δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η ερωτική πράξη παραχωρήθηκε από τον Θεό στον άνθρωπο για δύο λόγους: πρώτον ως παρηγορία των συζύγων, για την οδύνη που προξενεί ο θάνατος, με την τεκνοποίηση. Γράφει σχετικά ο ιερός Χρυσόστομος: «επειδή με την παρακοή επήλθε η αμαρτία και κατά τη θεία απόφαση οι άνθρωποι έγιναν θνητοί, γι’ αυτό ο πάνσοφος Θεός, κατά τη σοφία Του, συγκατέβη να αυξηθεί το ανθρώπινο γένος με τη συνουσία, φροντίζοντας έτσι για τη διαιώνισή του. Αφότου λοιπόν έγιναν θνητοί οι άνθρωποι, ήταν πολύ μεγάλη παρηγοριά η γέννηση και η διαδοχή των παιδιών». Δεύτερον: η ερωτική πράξη δόθηκε ως βοήθεια για τη δυνάμωση της αγαπητικής σχέσης του ζεύγους και την αντιμετώπιση των δυσκολιών της οικογενειακής ζωής. Προ του γάμου όμως κανένας από τους παραπάνω λόγους δεν υφίσταται.
Όσο για το θέμα της τεκνοποιήσεως, αυτή είναι σε τέτοιο βαθμό ανεπιθύμητη προ του γάμου ώστε, αν παρά τις λαμβανόμενες προφυλάξεις συμβεί, να καταφεύγουν οι συνδεόμενοι σε μια πολύ μεγαλύτερη αμαρτία για να την αποφύγουν: την έκτρωση. Σκοτώνουν δηλαδή το εξώγαμο και αβάπτιστο παιδί τους.
Ο π. Βασίλειος Μπακογιάννης υπογραμμίζει ότι αληθινός ήρωας είναι ο αγνός:
«Το να μη μοιχεύεις είναι δύσκολο, ιδιαίτερα σήμερα. Και ποιος είναι ήρωας; Εκείνος που κάνει τα εύκολα ή τα δύσκολα; Εκείνος που αντιστέκεται στην αμαρτία ή αυτός που παρασύρεται από την αμαρτία; Εκείνος που νικά το πάθος ή εκείνος που νικιέται απ’ αυτό; Εκείνος δηλαδή που εφαρμόζει το θείο νόμο ή εκείνος που τον περιφρονεί; Ασφαλώς ήρωας είναι εκείνος που αντιστέκεται στην αμαρτία που νικά τα πάθη, την ηδονή».
«Το όχι είναι μια μικρή λέξη, αλλά πόση δύναμη χρειάζεται γι’ αυτήν!» (Αννίβας)
Ο Γάλλος Ακαδημαϊκός Jean Guitton επισημαίνει στο Le Figaro (5 Μαρ ’74) ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση δεν είναι απαραίτητη:
«Ευτυχώς, δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε το μηχανισμό της οράσεως για να βλέπουμε, ούτε το μηχανισμό της πέψεως για να φάμε ένα καλό γεύμα, ούτε, ακόμη λιγότερο, είναι απαραίτητη η γνώση του μηχανισμού της αναπαραγωγής για να έρχονται νέοι άνθρωποι στον κόσμο. Και στην εποχή μας όπου οι επιστημονικές γνώσεις προσφέρονται από τα μαθητικά χρόνια εκπλήσσεται κανείς που η ανθρωπότητα έχει κατορθώσει να αναπαράγεται σε τόσο μεγάλη έκταση, χωρίς να έχει παρακολουθήσει μαθήματα για τα σπερματοζωάρια».
Με ωραίες εικόνες ένας συγγραφέας συμβουλεύει την εγκράτεια σ’ ένα νέο:•(Walter Trobisch, Αγάπησα ένα κορίτσι, εκδ. Έλαφος, Αθήνα 1980, σ. 23):
«Θέλεις ν’ αποδείξεις, πως δεν είσαι ανθρωπάκι, δηλαδή μονάχα ένα σωματικά ανεπτυγμένο αρσενικό ζώο; Μάθε, όπως οι οδηγοί, να κρατάς γερά τα φρένα και το τιμόνι. Όσο για το γκάζι, είναι εύκολο να το χρησιμοποιήσεις. Όχι ν’ αφεθείς να παρασύρεσαι, μα να αυτοκυριαρχείσαι, αυτός είναι δείγμα ανδρισμού. Ακόμη και στο γάμο θα σου χρειαστεί η εγκράτεια, όταν ένας απ’ τους δύο σας είναι βαρύθυμος ή άρρωστος, ή σαν χρειαστεί να χωριστείτε για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα. Όσο περισσότερο συνηθίζεις τη σεξουαλική εγκράτεια, τόσο αυξάνει η ικανότητά σου ν’ αγαπάς με την καρδιά σου και να προσέχεις αυτό που αποκαλύπτει την ψυχή μιας κοπέλας• ένα χαμόγελο, ένα βλέμμα, μια κίνηση του χεριού, μιαν απόχρωση στον τόνο της φωνής. Είναι απαλή μουσική όλα αυτά και χρειάζεται άσκηση, για να μπορείς να τ’ ακούσης. Θα τα νοιώθεις όμως ευκολότερα, αν χαμηλώνεις περισσότερο τα τύμπανα».
Ο ίδιος συγγραφέας τονίζει ότι είναι στο χέρι μας να αποκρούουμε τους σαρκικούς πειρασμούς: «Δεν μπορεί να ξεφύγεις αυτές τις σκέψεις και τα αισθήματα, όπως δεν μπορείς να εμποδίσεις τα πουλιά να φτερουγίζουν πάνω απ’ το κεφάλι σου. Μπορείς όμως, βέβαια, να εμποδίσεις τα πουλιά να κτίσουν τη φωλιά τους πάνω στα μαλλιά σου.» (Αγάπησα ένα κορίτσι, εκδ. Έλαφος, Αθήνα 1980, σ. 10)
Κάποιο πνευματικό τέκνο του π. Επιφανίου Θεοδωροπούλου σημειώνει:
«Θυμάμαι την ακόλουθη συζήτησι με τον Γέροντα, όταν ήμουν υποψήφιος φοιτητής:
- Πάτερ, ένας συνυποψήφιος στο φροντιστήριο, στις συζητήσεις μας, από δώ το φέρνει, από κεί το πάει, όλο με παροτρύνει να βρω φιλενάδα. Βέβαια δεν με επηρεάζει, αλλά με ενοχλεί. Τι να του πω για να σταματήσει;
- Έχει αδελφή ο φίλος σου;
- Έχει, πάτερ.
- Πες του: Εντάξει! Θα μου κάνης όμως ένα χατίρι. Με ξέρεις τι καλό παιδί είμαι. Θα μου δώσεις, λοιπόν, για ένα βράδυ την αδελφή σου. Πες του έτσι και βλέπουμε στη συνέχεια.
Την άλλη μέρα έθεσα σε άμεση εφαρμογή το σχέδιο του Γέροντα. Ο φίλος άρχισε τα συνηθισμένα του.
- Λοιπόν, φίλε μου, του είπα, τι να ψάχνω να βρω φιλενάδα; Δεν μου δίνεις γι’ απόψε την αδελφή σου και μετά βλέπουμε;
Ο φίλος τραβήχθηκε προς τα πίσω σοκαρισμένος! Κι αμέσως αντέδρασε:
- Όχι, ρε, και την αδελφή μου! Τι το περάσαμε;
- Γιατί όχι την αδελφή σου; απάντησα εγώ. Μήπως και η άλλη, την οποία θες να βρω, δεν είναι αδελφή ή κόρη κάποιου; Γιατί την αδελφή του άλλου τη θέλεις για να διασκεδάσεις και τη δική σου την προστατεύεις; Βλέπεις ότι είσαι λάθος;
Από τότε ο φίλος σφίγγα περί φιλενάδας!» (Ιερ. Ησυχαστ. Κεχαριτωμένης Θεοτόκου, Υποθήκες Ζωής, Αθήναι 1998, σ. 143)

Ο άνθρωπος δεν ήρθε στον κόσμο για να «σκοτώνει την ώρα του», για να «περνά καλά». Τι ρηχή ενοχλητική ευχή είναι τούτη που συνεχώς ακούμε γύρω μας, παντού. Να περνάς καλά! Περνάω καλά μαζί του… Ανυπόφορα άδειο, λίγο, θλιβερό. Παραπέμπει σε γλέντια, ψώνια, γέλια, διασκεδάσεις, ευκολίες, περιστασιακούς έρωτες, παρέες χωρίς φιλία, ταξίδια για περισπασμό και στα μαγαζιά της πόλης, και σε όλα τα μπιχλιμπίδια τα αναλώσιμα που αγωνίζονται να κουκουλώσουν τη συναίσθηση. Άλλο το να «περνάς καλά» και άλλο το να «είσαι καλά». Όταν είσαι καλά, περνάς πράγματι καλά παντού. Δε χρειάζεσαι το διάκοσμο, ούτε την κοινωνική καταξίωση για να είσαι γεμάτος. Αντιθέτως, όταν είσαι καλά, τούτος ο διάκοσμος και τούτη η καταξίωση καταντούν δυσφορία και ενόχληση. Το επουσιώδες δεν υποφέρεται όσο προχωράς, έστω και με βήματα χελώνας, προς το ουσιώδες.
Ο άνθρωπος δεν έρχεται στον κόσμο για να περνά καλά, αλλά για να ζει με νόημα. Και το νόημα τούτο μπορεί ίσως να περνά από τη θλίψη, το κόπο, τη φρίκη, την ήττα, τη στέρηση, αλλά, παρ’ όλα αυτά, ανταμείβει με πληρότητα και ψυχική ισορροπία τους πιστούς. Ο Γέρων Παΐσιος έλεγε πως οι πολλές ευκολίες της σύγχρονης ζωής έκαναν δύσκολη τη ζωή του ανθρώπου. Όχι το εύκολο δεν είναι πάντα καλό. Αντιθέτως.
Ναι, είναι δύσκολο το ουσιαστικό και το αληθινά καλό, αλλά δε γίνεται αλλιώς. Μπορεί η παιδεία, η κοινωνία, οι ρυθμοί της σύγχρονης ζωής και η εμπορευματοποίηση των αξιών, η παγκοσμιοποίηση, η ισοπέδωση, το χαμηλό επίπεδο της τηλεόρασης, οι σκοτεινές δυνάμεις και όλα όσα κατηγορούμε για την κακοδαιμονία μας να μη βοηθούν, αντίθετα παγιδεύουν, ξεστρατίζουν, μπερδεύουν τη στάση ζωής μας. Όμως δεν είναι τωρινό φαινόμενο όλα αυτά τα αντίξοα. Πάντα το ωραίο, το αληθινό, το ουσιώδες ήταν δυσπρόσιτο.
Τελειώνουμε με αποσπάσματα από ένα βιβλίο της Μάρω Βαμβουνάκη (Ο παλιάτσος κι η Άνιμα, εκδ. Ψυχογιός, 2008):
«Όταν νέα παιδιά, λυπημένα και τρομαγμένα από την ερημιά της ίδιας τους της νιότης, παραπονιούνται και ρωτούν τι να κάνουν για να βρουν τη δυσεύρετη αγάπη, το μόνο που έχω να τους πω είναι να ομορφύνουν πλουτίζοντας τον εαυτό τους. Να δουλέψουν την προσωπικότητά τους. Να γίνουν μαγνήτες ενδιαφέροντος επειδή θα είναι οι ίδιοι ενδιαφέροντες. Η πραγματική, δική σου αγάπη ας είναι η εξαίρεση στο δήθεν κανόνα που κυκλοφορεί: «δεν υπάρχουν αγάπες σήμερα». Ας φτιάξουν, λοιπόν εκείνοι που ζητούν βαθιές αγάπες πρώτα τη σχέση τους με τα δικά τους αισθήματα. Ας σμιλέψουν το χαρακτήρα και το πνεύμα τους. Να ομορφύνουν το βλέμμα τους. Όχι με ρίμελ και σκιές μακιγιάζ, αλλά με τον εσωτερικό κόσμο, τον ώριμο, τον σαγηνευτικό. Αναλώσιμα πλάσματα που προτείνουν οι διαφημίσεις σημαίνει πλάσματα σύντομης χρήσης και όχι δέσμευσης. Σώματα και όχι ψυχές. Πως μπορεί να ευτυχήσει η ψυχή σου όταν εσύ το μόνο που προσφέρεις είναι το σώμα σου; Ας δώσουν σχήμα στο είναι τους, ώστε από ασχημάτιστο, άσχημο, να γίνει ωραίο, γιατί μόνο το ωραίο μαγνητίζει. Όταν κάποιος μου παραπονιέται: «δε βρίσκω την αγάπη πουθενά», τον ρωτώ: «μα είσαι αξιαγάπητος;». Ακούγεται σκληρό, όμως δεν έχω τίποτα άλλο να προτείνω. Κανένας δε μας χρωστάει ούτε καν την προσοχή του αν δεν είμαστε αξιοπρόσεχτοι. Πόσο μάλλον την αγάπη του. Κι επειδή η αγάπη είναι θαύμα, πρέπει και το θαύμα να σου ανήκει. Να το αξίζεις δηλαδή. Το να χτίσεις εαυτό είναι έργο δύσκολο. Αλλά και συναρπαστικό. Αλλά και μονόδρομος. Δεν υπάρχεις αλλιώς. Ούτε μπορείς να αγαπάς αλλιώς».

Βιβλιογραφία
Δημητριάδου Μαρία, Το σώμα του Χριστού και ο κήπος των τέρψεων, Κείμενα –μαρτυρίες για τις προγαμιαίες σχέσεις, Εκδόσεις Εγρήγορση.
Ιερομονάχου Γρηγορίου, Το μυστήριο του γάμου. Κοινωνία αγάπης, Εκδόσεις «Ενωμένη Ρωμηοσύνη», Θεσσαλονίκη 2010.
Βαμβουνάκη Μάρω, Ο παλιάτσος και η Άνιμα, Εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 2008.